Lejomëni që në emër të Ministrisë së Financave të Shqipërisë, të Institutit të Sigurimeve Shoqërore dhe në emrin tim, t’i uroj punë të mbarë këtij Kongresi dhe t’iu falenderoj për përkushtimin e ekipi tuaj drejtues në ngritjen e marrëdhënieve të shkëlqyera mes ACLI-t dhe Institutit të Sigurimeve Shoqërore.
Marrëveshja e përbashkët, e iniciuar që në vitin 2009 mes ACLI-t dhe ISSH-së, ka bërë të mundur që prej kohësh shumë nga bashkëqytetarët tanë të prekin në mënyrë konkrete të dhënat lidhur me përfitimet nga skema shqiptare, duke i dhënë jetë kështu një binomi të rëndësishëm të kujdesit social mes dy vendeve.
Shqiptarët që jetojnë këtu dhe ata bashkëqytetarë tuajt që jetojnë e punojnë në Shqipëri janë një urë e përditshme e jetës mes dy vendeve, duke i bërë brigjet mes nesh gati të padukshme. Ndërsa kujdesi ndaj tyre për informim i afron edhe më tej këto dy brigje, duke i bërë pjesë të të njëjtit bashkëudhëtim.
Në tri vitet e bashkëpunimit mes dy institucioneve tona ne kemi patur kënaqësinë të diskutojmë këtu në Romë dhe në zyrat e ISSH-së në Tiranë me përfaqësuesit tuaj, lidhur me informimin e emigrantëve shqiptarë në Itali, si edhe të qytetarëve italianë që prej vitesh punojnë në Shqipëri.
Dua, të theksoj se, ky bashkëpunim është në vijim të bashkëpunimeve me të gjitha institutet e mbrojtjes të së drejtave të emigrantëve, që ushtrojnë të drejtat e tyre në territorin italian dhe që kanë zyra informimi edhe në shumë vende të botës.
Por sot, dëshiroj që në emrin tim personal, si dhe të ekipit tim, të falenderoj në mënyrë të veçantë Drejtorin e Përgjithshëm, z. Ferri, dhe stafin drejtues të ACLI-t, për vendimin e zgjerimit të aktivitetit tuaj me sportele të reja në Milano, Firence e Savona, duke i dhënë një dimension edhe më human këtij bashkëpunimi, përmes mundësisë së punësimit pranë jush të mjaft bashkëqytetarëve tanë, që jetojnë dhe punojnë prej vitesh në Itali.
Trajnimi më i fundit që u krye prej specialistëve të ISSH-së me disa prej të përzgjedhurve tuaj që përfaqësojnë zyrat e ACLI-t në disa qytete këtu në Itali, më jep të drejtën të besoj se hapi që kemi hedhur për marrëveshjet tona ka qenë i drejtë dhe i dobishëm.
Unë konstatoj me kënaqësi se komunikimi me Ju ka qenë mjaft i domethënës për të mbërritur tek bashkëqytetarët tanë që jetojnë dhe punojnë këtu, në vendin tuaj, e që mund të informohen se gjithkush prej tyre, që ka patur një historik marrëdhëniesh kontributive në Shqipëri, do të mund t’i marrë ato në momentin që do t’u lindë e drejta. Me këtë rast dëshiroj të siguroj gjithë shqiptarët që punojnë dhe jetojnë në Itali, se është në detyrën tonë jo vetëm administrative, por edhe sociale, për të garantuar çdo qindarkë të derdhur gjatë viteve të punës në Shqipëri dhe, se përmes plotësimit të viteve të munguara, do t’iu bëhet e mundur plotësimi i kontributeve të nevojshme për të patur një garanci sociale në çdo kohë edhe në vendlindjen e tyre.
Dëshiroj të ndaj me ju faktin se, aktualisht, institucioni që drejtoj është drejt konkretizimit final të informatizimit të sistemit, një mundësi kjo pë të gjithë emigrantët që të verifikojnë kontributet e tyre në Shqipëri, e më pas të vendosin lidhur me pagesat e tyre në zyrat tona.
Në këtë kuadër, është detyrim i yni t’iu përgjigjemi edhe kërkesave të kujtdo qytetari të huaj që do të kërkojë njohjen e pagesave kontributive në Shqipëri për të gjithë kohën që punon këtu. Ne po punojmë që të gjithë qytetarët italianë që kanë zgjedhur Shqipërinë për të kryer aktivitetet e tyre, të gjejnë tek ne mbështetjen për çdo kontribut që ata derdhin.
Ne, vlerësojmë mundësinë që na është dhënë në këtë komunikim, përmes këtij bashkëpunimi, dhe besojmë se së bashku do të bëjmë të mundur që gjithësecili të arrijë të informohet për atë që është e nevojshme, si për bashkëqytetarët tanë që jetojnë këtu, ashtu edhe për shumë nga bashkëqytetarët tuaj që kanë zgjedhur Shqipërinë për aktivitetet e tyre.
Padyshim që fusha e mbrojtjes sociale mbetet një fushë e mbushur me sfida. Por në të njëjtën kohë, të jep kënaqësinë që të jesh pranë kujtdo, duke bërë të mundur që t’i lehtësojmë bashkëqytetarëve hapat drejt moshës së tretë.
Duke besuar se ky bashkëpunim do të jetë edhe më i frytshëm në të ardhmen, ashtu si edhe me shumë nga partnerët e tjerë italianë me të cilët bashkëpunojmë, me lejoni t’iu falenderoj edhe një herë në emrin tim lidhur ftesën për të qenë e pranishme sot këtu dhe për të komunikuar me Ju në këtë Kongres.
Edhe një herë, më lejoni t’ju përcjell një përshëndetje nga gjithë ekipi që drejtoj. Urime dhe punë të mbarë këtij Kongresi!
I nderuar z. Ministër,
Të nderuar organizatorë dhe pjesmarrës,
Lejomëni që në emër të institucionit që unë drejtoj, si dhe në emrin tim, të falenderoj së pari deputetin Touadi dhe diplomatin Berlendi për praninë e tyre në këtë takim. Gjithashtu, më lejoni që të përshëndes Presidentin e INAS-CISL-it z. Sorgi, si dhe të gjithë të pranishmit e tjerë në këtë sallë, të cilët na japin të kuptojmë edhe një herë se sa i rëndësishëm mbetet komunikimi me çdo bashkëatdhetar kudo që ai ndodhet.
Ky takim shënon një hap të mëtejshëm të bashkëpunimit konkret mes INAS dhe ISSH-së, për informimin e emigrantëve shqiptarë që jetojnë e punojnë në Itali lidhur me të drejtat, detyrimet dhe përfitimet nga skema shqiptare e sigurimeve shoqërore.
ISSH ka ndërtuar që prej vitit 2009 një marrëdhënie të shkëlqyer me INAS, marrëdhënie që ka bërë të mundur që prej kohësh të shkëmbejmë informacion për kërkësa konkrete të bashkëatdhetarëve tanë duke i dhënë jetë një misioni tërësisht social.
Ne kemi kënaqësinë e bashkëpunimit me Patronatin tuaj i cili zhvillon veprimtari informimi, asistence, konsulence dhe mbrojtje pa pagesë të emigrantëve të cilat kanë si qëllim kryerjen e shërbimeve të mbrojtjes, asistencës dhe sigurisë shoqërore, në kuadrin kombëtar dhe ndërkombëtar.
Dëshiroj që përmes jush dhe të gjithë partnerëve tanë në Itali, të garantoj edhe një herë se, çdokush që jeton sot në Itali dhe që ka patur një historik kontributiv në Shqipëri do t’i gëzojë përfitimet e skemës. Me këtë rast dëshiroj të siguroj gjithë shqiptarët që punojnë dhe jetojnë në Itali, se është në detyrën tonë jo vetëm administrative, por edhe sociale, për të garantuar çdo qindarkë të derdhur gjatë viteve të punës në Shqipëri dhe, se me plotësimin e viteve të munguara, do t’u bëhet i mundur plotësimi i kontributeve të nevojshme për të patur një garanci sociale në çdo kohë edhe në vendlindjen e tyre.
Ky bashkëpunim iu jep mundësinë qytetarëve dhe punonjësve shqiptarë që t’i njohin, integrojnë e t’i gëzojnë sa më mirë të drejtat e tyre për pension në atdhe. Ligji shqiptar, nëpërmjet ISSH-së, u ofron emigrantëve mundësinë e vazhdimësisë së historikut të tyre kontributiv në Shqipëri përmes skemës së Sigurimit Vullnetar, si një mundësi më shumë për të përfituar pension pleqërie, invaliditeti dhe familjar. Kjo do të thotë se nëse një shtetas shqiptar ka derdhur kontributet e sigurimeve shoqërore për një periudhë të caktuar kohore ai mund të informohet pranë zonës ku jeton në Itali për peridhën tjetër kohore që i nevojitet për të plotësuar vitet e nevojshme që të përfitojë pension në Shqipëri.
Duke besuar se ky bashkëpunim do të jetë i frytshëm, ashtu si edhe me shumë nga partnerët e tjerë italianë me të cilët bashkëpunojmë, me lejoni t’ju falenderoj edhe një herë për praninë tuaj sot këtu dhe këtij takimi t’I uroj një punë të mbarë.
INAS-ISSH, një histori suksesi për çdo bashkëatdhetar!
(Nga fjala përshëndetëse e znj. Vjollca BRAHO, Drejtore e Përgjithshme eInstitutit të Sigurimeve Shoqërore,
në Konferencën e organizuar
nga PatronatoINAS CISL, më 8 nëntor 2012, në Tiranë, me temë ”Puna shqiptare në Itali,politika, përkujdesjet e përfaqësimi”).
I nderuar z. Ambasador!
Të nderuar drejtues të INAS!
Katër vite më parë, një marrëveshje mes INAS-CISL dhe ISSH-së, i dha jetë një bashkëudhëtimi në përpjekjen për të asistuar nga ana jonë çdo emigrant shqiptar lidhur me skemën e sigurimit shoqëror në Shqipëri dhe me të drejtat që iu lindin në skemën tonë. Falë këtij bashkëpunimi INAS mori përsipër që të asistojë falas në dhënien e informacionit për mbi 500 mijë emigrantë legalë që ndodhen sot në territorin italian përmes 820 zyrave të saj në të gjithë territorin e Italisë.
Falë këtij bashkëpunimi nisi të bëhej i mundur ofrimi falas i informacionit për tëgjithë emigrantët që jetojnë në Itali lidhur me legjislacionin shqiptar të SigurimeveShoqërore dhe të gjitha ndryshimet që i bëhen këtij legjislacioni në kohë reale. Shumë bashkëatdhetarëve iu krijua mundësia që të mbledhin informacion përhistorikun e tyre kontributiv që ata kanë realizuar në Shqipëri, direkt nga vendet ku jetojnë, pa qenë e nevojshme që ata të shpenzojnë kohën dhe pushimet e tyre nëShqipëri për të mbledhur këtë informacion Po kështu, iu krijua mundësia e marrjes së informacionit dhe futjes në skemë të gjithë atyre që e konsideruan si mundësi rindërtimin e periudhave të tyre kontributive në shtetin shqiptar me qëllim mbrojtjen sociale në rastet e pleqërisë, invaliditetit apo humbjes së jetës së kryefamiljarit.
Unë kam patur kënaqësinë të vijoj këtë bashkëpunim të shkëlqyer të nisur ngadrejtuesit e INAS dhe ISSH, duke patur rezultate konkrete në komunikimin me bashkëatdhetarët tanë, të cilët kanë marrë përgjigje për kërkesat që kanë dërguar përmes zyrave të INAS lidhur me historikun e tyre kontributiv apo për përfitimet.
I nderuar z. Ambasador
Të nderuar drejtues të INAS
Gjatë këtyre viteve, shqiptarët që punojnë e jetojnë në Itali, kanë mundur tëndryshojnë shumë jo vetëm në ekonominë e tyre, por edhe në atë kombëtare. Ata kanë treguar se dinë të kursejnë dhe të investojnë. E natyrisht, investimi përpleqërinë mbetet sfida e përhershme e kujtdo, ndaj dhe ajo nismë që nisi katër vitemë parë mbetet një urë drejt të nesërmes së sigurtë, kudo që duhet të vendosin qytetarët shqiptarë për të jetuar. Përmes këtij interesimi konkret, ne kemi mundur tëfitojmë të gjithë së bashku, pasi garantimi social i pleqërisë nuk është vetëm njësfidë personale, por një sfidë që prek gjithë shoqërinë.
Ndaj sot, ngritja e kësaj zyre në Tiranë, na bën të ndjehemi më afër dhe të shtojmë hapat e përbashkët. Unë dhe stafi që drejtojmë besojmë se ky bashkëpunim tëjetë edhe më i dobishëm për çdo bashkëyqtetar që kërkon të përfitojë nga sistemi aktual i sigurimeve shoqërore në Shqipëri, duke mos humbur asnjë kontribut tëpunës së tij në Shqipëri dhe duke e përfituar atje ku vendos të jetojë.
ISSH dhe INAS kanë shkruar gjatë këtij bashkëpunimi një histori suksesi përasistencën ndaj bashkëatdhetarëve, ndaj më lejoni t’ju shpreh edhe një herë mirënjohjen për të gjithë gadishmërinë tuaj në këtë bashkëpunim.
Skema e pensioneve në është në rrezik financimi dhe një barrë e papërballueshme për t’u subvencionuar nga buxheti i shtetit. Raporti kontribuues përfitues ka arritur minimumet historike. Aktualisht në skemë kontribuojnë 1. 66 persona për të përfituar 1. 3 pensionistë. Ndërkohë që për të funksionuar skema duket që ky raport të jetë 3 me 1. Drejtoresha e Institutit të Sigurimeve Shoqërore Vjollca Braho në intervistën për gazetën “Shekulli” shpjegon gjendjen në të cilën gjendet skema e sigurimeve shoqërore, kategoritë që përfitojnë prej saj dhe pritshmëritë në lidhje me funksionimin në të ardhmen.
-Sa është numri i personave që përfitojnë nga skema e sigurimeve shoqërore aktualisht?
Institutit i Sigurimeve Shoqërore është një institucion që administron skemën e detyrueshme, skemën suplementare, skemën vullnetare si dhe disa lloje të tjera përfitimesh të cilat nuk janë të lidhura me sigurimet shoqërore, por janë kategori që qeveria ka vendosur t’i trajtojë me përfitime nga buxheti i shtetit. Si të tilla mund të permendim invalidët e luftës, dëshmorët e atdheut, veteranët, trajtime të veçanta si minatorët, punonjësit e industrisë ushtarake, statusin e ushtarakut, etj. Numri i përfituesve të pensioneve është rreth 555 mijë persona, ndërsa numri i pensioneve të parakohshëm, suplementare dhe skemave të veçanta të përmendura më lart janë rreth 32 mijë persona.
-Sa është raporti kontribuues përfitues gjatë këtij viti?
Raporti kontribues përfitues, ose siç njihet ndryshe, ndryshe norma e varësisë së sistemit, është një tregues i rëndësishëm sidomos për skemat që funksionojnë sipas parimit “Pay as you go”, që do të thotë që pensionistët e sotëm paguhen nga të ardhurat e siguruara nga kontribuesit e sotëm. Edhe skema jonë e pensioneve funksionon sipas këtij parimi, pra me një solidaritet dhe një kontratë midis brezave. Aktualisht norma e varësisë së sistemit vetëm për pensionet e pleqërisë është 1.66 kontribues për një pensionist, ndërsa për gjithë llojet e pensioneve (pleqëri, familjar, invaliditet) është më i vogël dhe konkretisht 1.3 kontribues për një pensionist.
-Sa pritet të shtohet numri i përfituesve në skeme vitin e ardhshëm?
Sivjet është viti kur përfundon reforma e rritjes së moshës së daljes në pension e iniciuar në vitin 2002. Kjo reformë ka pasur si qëllim rritjen e moshës së daljes në pension, duke u bazuar në përvojat e vendeve të zhvilluara, të cilat e kanë aktualisht këtë moshë ose edhe më shumë. Pra në këto 10 vite u bë ndryshimi gradual me rritje 6 muaj çdo vit të moshës së daljes në pension, duke ardhur aktualisht në kufirin 60 vjeç për gratë dhe 65 për burrat, nga 55 që ishte për gratë dhe 60 për burrat në vitin 2002. Për rrjedhojë në këtë vit dhe në vazhdim do të kemi një numër më të madh pensionesh të reja të pleqërisë në krahasim me dhjetë vitet e kaluara. Një efekt zbutës në numrin e pensioneve të reja ka edhe fakti që një pjesë e mirë e personave që mbushin moshën për të dalë në pension sivjet kanë dalë në pension të parakohshëm në vitet 1995 -1996 dhe tani ndryshojnë statusin nga pensione të parakohshme në pensione pleqërie. Nga këto ndryshime rritja vjetore parashikohet në rreth 8 mijë pensione.
-Si po ecën procesi i përllogaritjes së pensioneve të ish-ushtarakëve, sa përfitojnë aktualisht nga skema dhe sa të tjerë pritet të përfshihen?
Procesi i llogaritjes dhe i rillogaritjes së përfitimeve për ushtarakët e ndryshëm, të përcaktuara këto në Ligjin aktual në fuqi, me nr. 10142, datë 15.05.2009, i ndryshuar, është një proces i nisur që me hyrjen në fuqi të këtij ligji dhe daljes së akteve nënligjore në zbatim të tij. Ky ligj zgjeroi subjektet përfitues, duke përfshirë në të, krahas Forcave të Armatosura dhe Policisë së Shtetit dhe strukturat e Policisë së Mbrojtjes kundër Zjarrit, të Policisë së Burgjeve, Shërbimit të Kontrollit të Brendshëm dhe të Gardës së Republikës. Që në fillim nga ana e ISSH, në bashkëpunim me strukturat përkatëse, si Ministria e Mbrojtjes, Ministria e Brendshme etj, ka bërë të mundur dhënien e përfitimeve në kohë. Nga ana jonë janë përpunuar në kohë të gjitha dokumentet e ardhura nga organet përgjegjëse për dërgimin e tyre, nga institucionet ku ushtaraku kishte dalë në pension apo lirim. Aktualisht Instituti i Sigurimeve Shoqërore, administron dhe paguan gjithsej 21.694 ushtarakë, nga të cilët 12 295 janë pensione të parakohshme për vjetërsi shërbimi me masë përfitimi mesatar mujor mbi 16 000 lekë dhe pjesa tjetër pensione suplementare për vjetërsi shërbimi.
-Pensionet e invaliditetit, procedura për të përfituar
Përfituesit e skemës së pensionit të invaliditetit i nënshtrohen vizitat pranë Komisionit Mjekësor të Caktimit të Aftësisë për Punë ku përcaktohet shkalla e sëmundjes më pas ISSH llogarit pension. Drejtoresha e ISSH shpjegon procedurën për të përfitua nga skema. “ISSH është institución që administron pensionet e invaliditetit, por nuk është institucion i vetëm për përcaktimin e tij. Ky proces realizohet në bashkëpunim me strukturat shëndetësore që operojnë në vend. Shkalla e invaliditetit përcaktohet nga Komisioni Mjekësor i Caktimit të Aftësisë për Punë (KMCAP), i cili është i kompozuar me mjekë të institucioneve mjekësore me shtretër dhe me një mjek përfaqësues i sigurimeve shoqërore. Të drejtën për të iniciuar këtë proces e kanë vetëm institucionet mjekësore me shtretër, pra spitalet të cilët pajisin me fletë drejtimi për në KMCAP personat e sëmurë dhe që mendohet se janë të paaftë për punë. KMCAP- i mbështetur në gjendjen e të sëmurit të përshkruar në Fletën e Drejtimit (diagnozën e përcaktuar saktë, në ekzaminimet e kryera, mjekimin dhe rezultatin e tij), shkallën e dëmtimit fizik të organit apo sistemit që vuan, si dhe kriteret orientuese për caktimin e aftësisë për punë, përcakton shkallën e humbjes së aftësisë për punë dhe grupin e invaliditetit”-shpjegon Braho. Ndërsa në lidhje me klasifikimin në grupin e përfituesve me pension të pjesshëm apo të plotë, ISSH merr të gatshëm vendimin nga KMCAP. “ISSH është institucioni i ngarkuar me ligj për administrimin dhe pagimin e pensioneve për personat që humbasin aftësinë për punë si rezultat i sëmundjeve fizike dhe mendore. Koncepti i pensionit të plotë dhe të pjesshëm nuk lidhet me llojin e sëmundjes, por me shkallën e humbjes së aftësisë për punë si rezultat i saj. Sëmundje e njëjtë në individë të ndryshëm mund të sjellë humbje të ndryshme të aftësisë për punë pasi kjo gjë varet nga shumë faktorë” –thotë drejtoresha e ISSH-së. Ndërsa në lidhje me numrin e përfituesve nga skema mësohet se numri është rritur, “Mund t’ju përmend se numrin me të lartë të invaliditetit në Shqipëri e shkaktojnë sëmundjet kardiovaskulare si sëmundjet iskemike të zemrës, përfshi edhe infarktin e myokardit, sëmundjet valvulare të zemrës, sëmundjet e tensionit arterial HTA, sëmundjet e vazave të trurit etj. Këto sëmundje shkaktojnë 22.7% të pensioneve të invaliditetit. Sëmundjet e shqisave rreth 14 % të pensioneve të invaliditetit, dëmtimet, traumat, aksidentet automobilistike rreth 13 %, sëmundjet mendore rreth 11 % si dhe sëmundjet tumorrale rreth 10 % të pensioneve të invaliditetit. Numri i pensioneve të invaliditetit nga sëmundjet tumorale ka një rritje të ndjeshme në vitet e fundit”- pohon Vjollca Braho.
-Reformimi i skemës, peng i politikës
Ndryshimi i skemës së pensioneve do të varet nga hartimi dhe miratimi nga klasa politike. Edhe pse Banka Botërore ka deklaruar pak kohë më parë se skema e pensioneve është e rrezikuar, fakt i pranuar edhe nga Ministri i Financave, ende nuk ka një draft të plotë për ndryshimin e saj. Në lidhje me këtë fakt drejtoresha e ISSH-së, Vjollca Brahaj shpjegon se ISSH është një institucion teknik që merret me zbatimin e legjislacionit të sigurimeve shoqërore dhe ky legjislacion është atribut i politikbërësve dhe vendimmarrësve. Por, në dijeninë e saj, në bashkëpunim me Bankën Botërore është hartuar një draft reforme e cila pritet te diskutohet midis forcave politike dhe ekspertëve dhe të miratohet. “Skema e pensioneve në Shqipëri është ndërtuar sipas parimit ‘Pay as you go’ ose sipas një kontrate midis brezave. Parë në këtë këndvështrim, si rezultat i rritjes së jetëgjatësisë, rënies së numrit të lindjeve, emigracionit të lartë dhe zhvillimeve të tjera demografike dhe ekonomike, skema do të ndeshet në vështirësi për të financuar pagesat e pensioneve në të ardhmen. Gjithashtu, kjo skemë ka filluar të ketë një lidhje të dobët midis kontributeve të paguara dhe përfitimeve që jep, gjë që ka bërë që skema të humbasë atraktivitetin e saj. Për të gjitha sa me sipër është e nevojshme që skema aktuale të reformohet për të shmangur deficitin dhe të reflektojë ndryshimet demografike të tanishme dhe të pritshme”-thotë Braho
Flet kreu i ISSH: Pensionet, reforma shton 4400 përfitues
Intervista/ Vjollca Braho: Kosto e pagesave rritet me 670 milionë lekë. Kontroll online kontributeve për pension. Braho: Kontroll online kontributeve e llogaritjes së pensionit. Në skemën e pensioneve do të shtohen 4400 përfitues të rinj. Mbyllja e reformës së rritjes së moshës së daljes në pension, e nisur në vitin 2002, do t’i shtojë kostos së pagesave të pensionistëve edhe 670 milionë lekë.
Në një intervistë për gazetën, drejtoresha e ISSH-së, Vjollca Braho, shpjegon efektet që lindin nga mbyllja e reformës. Për ta qartësuar, në vitin 2002 Kuvendi miratoi ligjin që rriste çdo vit me 6 muaj moshën e daljes në pension. Reforma mbaron në fund të këtij viti dhe pritet që vetëm në vitin 2013 numri i pensionistëve, nga 12 700 përfitues të rinj që dalin në pension në vitin 2011, të shkojë në 12 700 përfitues. Nga ana tjetër, Braho sqaron për gazetën edhe reformën e re të dixhitalizimit. Shumë shpejt, kushdo mund të shikojë online kontributet që i janë derdhur për pensione dhe llogaritjen e përfitimit, pensionit që do të marrë. Aktualisht ISSH e ka ulur kohën e llogaritjes së një pensioni të ri mesatarisht në 30 ditë në të gjithë vendin, ndërkohë që dixhitalizimi pritet ta bëjë qytetarin pjesë edhe më të afërt të punës së ISSH-së. Këto janë fushat ku drejtoresha e Institutit të Sigurimeve Shoqërore, Vjollca Braho, kërkon t’i vërë theksin punës së ISSH-së, institucioni që ajo e drejton që prej mesit të janarit të këtij viti. -Gjatë javëve të fundit janë shtuar ndjeshëm denoncimet e rasteve të abuzimeve me pensionet. A mund të na shpjegoni si janë konstatuar dhe çfarë ndodh në këto raste?
Po, është e vërtetë që kohët e fundit janë konstatuar raste të pensioneve të padrejta duke përdorur dokumentacion jo të vërtetë. Instituti i Sigurimeve Shoqërore prej kohësh është në një proces informatizimi të thellë dhe pjesë e këtij procesi është edhe dixhitalizimi i të gjitha dosjeve të pensioneve që aktualisht paguhen nga ana jonë. Sistemet informatike dhe bazat e të dhënave janë të lidhura online me Regjistrin Kombëtar të Shtetasve dhe janë ndërtuar në mënyrë të tillë që nuk lejojnë regjistrimin e pensioneve me data të pasakta datëlindjeje apo dublime. Gjatë procesit të hedhjes së të dhënave (kartelizimit të pensioneve) nga ana e sistemit janë konstatuar raste me datëlindje të korrigjuara (falsifikuara), ndryshime gjeneralitetesh etj. Nga ana jonë janë zbatuar procedurat e parashikuara për këto raste, janë pezulluar pensionet, janë lajmëruar qytetarët që të paraqiten pranë zyrave tona për sqarime dhe dokumentacion shtesë që mund të kenë. Në rastet kur konstatohet që përfitimi është marrë me rrugë të padrejtë, janë llogaritur shumat e marra padrejtësisht dhe po rikuperohen gradualisht sipas përcaktimeve të ligjit. Gjithashtu, nga ana jonë, në bashkëpunim me Postën Shqiptare, do të fillojë së shpejti pagimi i pensioneve online nëpërmjet një sistemi financiar informatik. Gjatë implementimit të këtij procesi të ri pagese janë konstatuar raste të pagesave të dubluara ose të pagesave pas vdekjes së pensionistëve. Edhe për këto raste po zbatohet procedura e parashikuar në ligj dhe në marrëveshjen me agjentin pagues që është Posta Shqiptare.
-Në fund të marsit përfundoi amnistia fiskale ku përfshiheshin edhe të vetëpunësuarit dhe bizneset. A mund të na thoni se cilat kanë qenë rezultatet e kësaj amnistie në shifra?
-Në lidhje me rezultatet e amnistisë, përsa u përket kontributeve të sigurimeve shoqërore, mund t’ju them vetëm për rezultatet për të vetëpunësuarit në bujqësi që janë detyrim dhe kompetencë e ISSH-së, pasi të drejtën dhe detyrimin për kategoritë e tjera të kontribuesve, siç janë bizneset apo të vetëpunësuarit në qytet, e kanë organet tatimore. Përsa u përket të vetëpunësuarve në bujqësi, ka pasur një interes për pagimin e kontributeve të prapambetura të sigurimeve shoqërore, dhe kjo është reflektuar në numrin e të siguruarve për këtë periudhë. Kështu, për vitin 2011 numërohen 261 mijë kontribuues, ndërkohë që rreth 28 mijë persona janë identifikuar deri tani si përfitues të amnistisë fiskale. ISSH ka përdorur të gjitha mjetet e komunikimit për të shkuar në çdo shtëpi fermeri, në çdo forum të komunave, edhe për faktin se ky është një shans që s’përsëritet për një përfitim të tillë. Viti 2012 është vit i përfundimit të reformës së nisur që në vitin 2002 për rritjen e moshës për kategorinë e tretë të punonjësve, që përbëjnë dhe shumicën e të punësuarve.
-A do të ketë kjo një efekt në rritjen e personave që do të dalin në pension?
-Reforma parametrike e ndërmarrë në vitin 2002 për rritjen graduale të moshës së daljes në pension ka parashikuar që në vitin 2012 mosha e daljes në pension pleqërie për punët e kategorisë së tretë, për burrat të jetë 65 vjeç dhe për gratë 60 vjeç. Si rezultat i rritjes graduale të moshës së daljes në pension deri në 2012-n, numri i pensionistëve ka qenë më i ulët se numri i personave që do të dalin në pension këtë vit. Kështu, në e vitin 2011, si viti i fundit i reformës, kanë përfituar pensione pleqërie 12 700 persona dhe për vitin 2012, në momentin e bërjes së reformës, kanë qenë parashikuar të marrin pension pleqërie 17 100 persona, pra që këtë vit parashikohet të trajtohen me pensione pleqërie të plotë dhe të pjesshëm rreth 4400 persona më shumë se një vit më parë, ose me një efekt vjetor financiar të parashikuar për më shumë, rreth 670 milionë lekë. Themi pensionet e pleqërisë, pasi pensionet familjare dhe ato të invaliditetit nuk i janë nënshtruar kësaj reforme për vetë natyrën e tyre, pasi ato janë përfitime që jepen nga skema, por që janë ngjarje të rastësishme për të ndodhur e që nuk lidhen me moshën e personave, siç është i kushtëzuar pensioni i plotë apo dhe i pjesshëm i pleqërisë. Keni deklaruar se jeni në vijim të informatizimit të plotë të sistemit.
-A mund të na shpjegoni se në cilat hapa ndodhet ky informatizim?
-Po, jemi në vijim të procesit të informatizimit, pasi ky proces, për vetë natyrën e sigurimeve shoqërore, është proces i gjatë dhe i vështirë, pasi ka të bëjë me pensionet dhe përfitimet e tjera të reja që ne llogarisim dhe paguajmë si dhe me pensionet tashmë të llogaritura ndër vite. Informatizimi i sistemit konsiston në automatizimin e të gjithë aktivitetit si sistemi financiar, sistemi i llogaritjes së përfitimeve, sistemi i menaxhimit të kontributeve të paguara, arkiva dixhitale e historisë kontributive të çdo shtetasi, si dhe aktiviteteve administrative të ISSH-së. Jemi në fazën e implementimit të sistemit informatik financiar dhe të llogaritjes automatike të përfitimeve. Rezultante e këtyre dy sistemeve është edhe sistemi i pagesave online të pensioneve, i cili po implementohet në disa qendra paguese në Tiranë në bashkëpunim me agjentët tanë pagues. Po vazhdon puna për testimin e sistemit të menaxhimit të kontributeve si dhe ngritja e sistemit të arkivit dixhital të historisë kontributive të shqiptarëve. Nga ana jonë po punohet intensivisht në hedhjen e të dhënave si për përfituesit, ashtu edhe për kontribuesit në skemë. Ka përfunduar dixhitalizimi i regjistrave të ish-kooperativave bujqësore dhe po punohet intensivisht në dixhitalizimin e regjistrave të vjetërsisë në punë të ish-ndërmarrjeve shtetërore në tërë Shqipërinë. Në fund të këtij procesi të dixhitalizimit qytetarët do të kenë mundësinë të kontrollojnë të gjithë historinë e tyre kontributive dhe llogaritjen online të përfitimit të tyre nga këto kontribute.
Emigrantët, ja si do të verifikohen kontributet për pension
Flet Vjollca Braho, drejtoresha e Institutit të Sigurimeve Shoqërore
Marrëveshja e ISSH-së me ACLI-n, hapen sportele të reja për informimin e emigrantëve për vitet e punës. Përfitimet nga skema e sigurimit vullnetar
Shtimi i komunikimeve mes Institutit të Sigurimeve Shoqërore dhe Patronatit ACLI ka qenë në qendër të diskutimeve mes drejtuesve të ISSH-së dhe drejtuesve të ACLI-t gjatë kongresit të këtyre të fundit në Romë javën e shkuar. “Marrëveshja e përbashkët, e iniciuar që në vitin 2009 mes ACLI-t dhe ISSH-së, ka bërë të mundur që prej kohësh shumë nga bashkëqytetarët tanë të prekin në mënyrë konkrete të dhënat lidhur me përfitimet nga skema shqiptare, duke i dhënë jetë kështu një binomi të rëndësishëm të kujdesit social mes dy vendeve”,- tha në fjalën e saj Drejtoresha e Përgjithshme e ISSH-së, Vjollca Braho, e cila falënderoi drejtuesit e Patronatit, lidhur me vendimin e disa muajve më parë për të hapur sportele në disa qytete italiane me të punësuar shqiptarë që jetojnë dhe punojnë në Itali. Këta të fundit u trajnuan disa kohë më parë nga specialistët e ISSH-së në Tiranë, ndërkohë që pritet që përhapja e tyre të jetë në shumë qytete të tjera ku janë të fokusuar shumica e shqiptarëve. ACLI është një prej patronateve që në Itali ka 20 zyra rajonale, 105 zyra provinciale dhe 456 zyra lokale. E veçanta e këtij patronati është se ka 72 zyra në të gjithë botën, dy prej të cilave në Shqipëri – një në Tiranë dhe një në Shkodër. “Unë konstatoj me kënaqësi se komunikimi me ju ka qenë mjaft i domethënës për të mbërritur tek bashkëqytetarët tanë që jetojnë dhe punojnë këtu, në vendin tuaj, e që mund të informohen se gjithkush prej tyre që ka pasur një historik marrëdhëniesh kontributive në Shqipëri, do të mund t’i marrë ato në momentin që do t’u lindë e drejta”,- ka theksuar Braho.
Duke kërkuar që fusha e bashkëpunimit të vijojë me intensitetin maksimal për të bërë të mundur që të informojë çdo bashkëqytetar në kohë që ata të arrijnë të përfitojnë çdo kontribut të derdhur gjatë kohës që kanë jetuar në Shqipëri, Braho tha se “Dëshiroj të ndaj me ju faktin se, aktualisht, institucioni që drejtoj është drejt konkretizimit final të informatizimit të sistemit, një mundësi kjo për të gjithë emigrantët që të verifikojnë kontributet e tyre në Shqipëri, e më pas të vendosin lidhur me pagesat e tyre në zyrat tona. Në këtë kuadër, është detyrim i yni t’iu përgjigjemi edhe kërkesave të kujtdo qytetari të huaj që do të kërkojë njohjen e pagesave kontributive në Shqipëri për të gjithë kohën që punon këtu”.
Marrëveshjet e nënshkruara në ISSH
Përmes këtij komunikimi, mjaft shqiptarë që jetojnë dhe punojnë në Itali kanë mundur të informohen lidhur me periudhat që kanë pasur të siguruara në Shqipëri, duke bërë të mundur kështu që të jenë në dijeni të kushteve që u nevojiten për përfitim në momentin që u lind e drejta. “Pa dyshim që fusha e mbrojtjes sociale mbetet një fushë e mbushur me sfida. Por, në të njëjtën kohë, të jep kënaqësinë që të jesh pranë kujtdo, duke bërë të mundur që t’i lehtësojmë bashkëqytetarëve hapat drejt moshës së tretë”,- tha Braho.
ISSH, aktualisht, ka marrëveshje me tri patronatet kryesore, INAS,ACAIdhe ACLI, përmes të cilëve, informon falas dhe përmes punonjësve të tyre të gjithë emigrantët për të kaluarën e tyre kontributive në Shqipëri apo edhe për kushtet për të vijuar sigurimin edhe këtu.
Emigrantët, ja si do të verifikohen kontributet për pension
Flet Vjollca Braho, drejtoresha e Institutit të Sigurimeve Shoqërore
Marrëveshja e ISSH-së me ACLI-n, hapen sportele të reja për informimin e emigrantëve për vitet e punës. Përfitimet nga skema e sigurimit vullnetar
Shtimi i komunikimeve mes Institutit të Sigurimeve Shoqërore dhe Patronatit ACLI ka qenë në qendër të diskutimeve mes drejtuesve të ISSH-së dhe drejtuesve të ACLI-t gjatë kongresit të këtyre të fundit në Romë javën e shkuar. “Marrëveshja e përbashkët, e iniciuar që në vitin 2009 mes ACLI-t dhe ISSH-së, ka bërë të mundur që prej kohësh shumë nga bashkëqytetarët tanë të prekin në mënyrë konkrete të dhënat lidhur me përfitimet nga skema shqiptare, duke i dhënë jetë kështu një binomi të rëndësishëm të kujdesit social mes dy vendeve”,- tha në fjalën e saj Drejtoresha e Përgjithshme e ISSH-së, Vjollca Braho, e cila falënderoi drejtuesit e Patronatit, lidhur me vendimin e disa muajve më parë për të hapur sportele në disa qytete italiane me të punësuar shqiptarë që jetojnë dhe punojnë në Itali. Këta të fundit u trajnuan disa kohë më parë nga specialistët e ISSH-së në Tiranë, ndërkohë që pritet që përhapja e tyre të jetë në shumë qytete të tjera ku janë të fokusuar shumica e shqiptarëve. ACLI është një prej patronateve që në Itali ka 20 zyra rajonale, 105 zyra provinciale dhe 456 zyra lokale. E veçanta e këtij patronati është se ka 72 zyra në të gjithë botën, dy prej të cilave në Shqipëri – një në Tiranë dhe një në Shkodër. “Unë konstatoj me kënaqësi se komunikimi me ju ka qenë mjaft i domethënës për të mbërritur tek bashkëqytetarët tanë që jetojnë dhe punojnë këtu, në vendin tuaj, e që mund të informohen se gjithkush prej tyre që ka pasur një historik marrëdhëniesh kontributive në Shqipëri, do të mund t’i marrë ato në momentin që do t’u lindë e drejta”,- ka theksuar Braho.
Duke kërkuar që fusha e bashkëpunimit të vijojë me intensitetin maksimal për të bërë të mundur që të informojë çdo bashkëqytetar në kohë që ata të arrijnë të përfitojnë çdo kontribut të derdhur gjatë kohës që kanë jetuar në Shqipëri, Braho tha se “Dëshiroj të ndaj me ju faktin se, aktualisht, institucioni që drejtoj është drejt konkretizimit final të informatizimit të sistemit, një mundësi kjo për të gjithë emigrantët që të verifikojnë kontributet e tyre në Shqipëri, e më pas të vendosin lidhur me pagesat e tyre në zyrat tona. Në këtë kuadër, është detyrim i yni t’iu përgjigjemi edhe kërkesave të kujtdo qytetari të huaj që do të kërkojë njohjen e pagesave kontributive në Shqipëri për të gjithë kohën që punon këtu”.
Marrëveshjet e nënshkruara në ISSH
Përmes këtij komunikimi, mjaft shqiptarë që jetojnë dhe punojnë në Itali kanë mundur të informohen lidhur me periudhat që kanë pasur të siguruara në Shqipëri, duke bërë të mundur kështu që të jenë në dijeni të kushteve që u nevojiten për përfitim në momentin që u lind e drejta. “Pa dyshim që fusha e mbrojtjes sociale mbetet një fushë e mbushur me sfida. Por, në të njëjtën kohë, të jep kënaqësinë që të jesh pranë kujtdo, duke bërë të mundur që t’i lehtësojmë bashkëqytetarëve hapat drejt moshës së tretë”,- tha Braho.
ISSH, aktualisht, ka marrëveshje me tri patronatet kryesore, INAS,ACAIdhe ACLI, përmes të cilëve, informon falas dhe përmes punonjësve të tyre të gjithë emigrantët për të kaluarën e tyre kontributive në Shqipëri apo edhe për kushtet për të vijuar sigurimin edhe këtu.
Znj Braho, së pari ju uroj për detyrën. Keni marrë drejtimin e një institucioni me një peshë të madhe në buxhetin e shtetit dhe një peshë të madhe sociale. Cilat mendoni se janë sfidat e tua në këtë detyrë?
Faleminderit që më jepni mundësinë që përmes jush të komunikoj me publikun për projektet e një institucioni kaq të rëndësishëm në jetën e shumë shqiptarëve. Unë erdha në këtë detyrë si kandidaturë e PDIU-t dhe dëshiroj të falenderoj për besimin ndaj meje si të drejtuesve të partisë sime ashtu edhe të Ministrit të Financave për një detyrë kaq të rëndësishme, si në aspektin social, ashtu edhe për peshën e madhe që ka në buxhetin e shtetit. E kam ndjekur dinamikën e këtij institucioni dhe besoj se, përvoja ime në fushën e menaxhimit financiar, por edhe përvoja e rëndësishme e stafit që kam gjetur në ISSH, do të më shërbejë për të arritur objektivat lidhur me nje shërbim sa me të shpejtë dhe për një menaxhim të mire të parave të kontribuesve shqiptarë, me qëllimin që gjithkush të marrë atë që i takon dhe në kohën më të shpejtë.
-Është folur për disa reforma, ku parashikohet deri në verifikimin online të llogarive personale nga kontribuesit dhe pensionistët. A mund të na thoni, se në cilën fazë është ky projekt ambicioz?
Sistemet e sigurimeve shoqërore janë sisteme financiare që ndjekin trendin e zhvillimeve të shoqërisë dhe për rrjedhojë janë gjithnjë në reformim për tju përshtatur ndryshimeve. Përsa i përket pyetjes tuaj për verifikimin on line të llogarive personale, kjo ështe një reformë administrative që do të bëjë të mundur lehtësimin e punës, uljen e kohës së shërbimit ndaj qytetarit, rritjen e saktësisë së llogaritjev si dhe rritjen e transparencës ndaj klientëve tanë. Ky projekt është në zhvillim e sipër dhe po vazhdon puna për implementimin me sukses të tij. Në përfundim të këtij procesi, qytetarët shqiptarë kudo që të ndodhen do të kenë mundësinë për të kontrolluar llogarinë e tyre personale përsa i përket periudhave kontributive që kanë, kontributet e paguara ose përfitimet që ju takon.
-Cilat kanë qenë efektet e deritanishme të sfidës së dixhitalizimit të të dhënave. Domethënë, çfarë ka përfituar më shpejt qytetari në këtë proces?
Dixhitalizimi i të dhënave ka qënë dhe është një sfidë e vërtetë për sigurimet shoqërore për disa arsye. Së pari sfidë është ngritja e një sistemi informatik modern që të mund të ofrojë shërbimin e përmendur më sipër si dhe për të garantuar sigurine e të dhënave kontributive. Ky sistem është një sistem kompleks nga pikpamja e konceptimit dhe e ndërtimit të tij për vetë veccoritë e sigurimeve shoqërore shqiptare. Së dyti sasia e dokumentacionit që do të dixhitalizohet është e madhe, me cilësi të ndryshme të letrës për shkak të kohës kur është krijuar si dokumentacion por edhe të kushteve të ruajtjes se tij, me formate dhe shkrime dore të ndryshme gjë që nuk lejon përdorimin e mjeteve moderne të leximit të të dhënave por na detyron që të përdorim hedhjen manuale të tyre në sistem, dokumentacioni që dixhitalizohet në të njëjtën kohë përdoret si burim për lidhjen e përfitimeve të reja të përditshme. Përsa i përket përfitimit të qytetarit, ky përfitim është i dukshëm në kohën në të cilin jepen përfitimet dhe me kënaqësi konstatoj që koha e lidhjes së pensioneve është ulur ndjeshëm në një afat prej rreth 21 ditësh nga 60 ditë që parashikohet në ligj. Dhënia e vërtetimeve të ndryshme për qytetarët për atë pjësë të të dhënave të dixhitalizuar realizohet në një kohë rekord duke shmangur vonesat dhe abuzimet në këtë drejtim
-Viti 2012 ka qenë viti i parashikuar për përfundimin e reformës së rritjes së moshës. A pritet që përfundimi i kësaj reforme për atë pjesë që njihet si Kategori III, të rrisë brenda këtij vitit numrin e pensionistëve?
Viti 2012 është realisht viti kur përfundon rritja graduale e moshës së daljes në pension dhe në fakt pritet një rritje e numrit të personave që do të dalin në pension. Por nga ana jonë janë marrë të gjitha masat që pensionistët të marrin në kohë pensionin që ju takon si rezultat i kontributeve të paguara.
-Një grup pune i Bankës Botërore po konsulton së fundmi qeverinë për ndryshimet në skemën e pensioneve. Vetë Shefi i qeverisë është shprehur se ndan të njëjtin qëndrim me opozitën për nevojen e reformimit të skemës së pensioneve, duke përmendur domosdoshmërinë e vullnetit të përbashkët politik për të bërë të mundur diçka të tillë. Cili është opinioni juaj? Përse është i nevojshëm vullneti politik për të ndërmarrë një reformë të tillë?
Edhe unë si gjithë stafi teknik i ISSH-së ndajmë të njëjtin opinion përsa i përket reformës në sigurime shoqërore. Është domosdoshmëri konsensusi politik por edhe publik për suksesin e reformës së parashikuar në skemën e penioneve. Kjo domosdoshmëri vjen për faktin qe skema e pensioneve është afatgjatë, pra që kalon mandatin e disa qeverive, prek gjithë popullsinë e vendit dhe skema e pensionit i takon publikut shqiptar dhe nuk është pronë e asnjë force politike në vend. Gjithashtu, është e rëndësishme të arrihet ndërgjegjësimi i publikut për domosdoshmërinë për reformë dhe të mund të arrihet edhe konsensusi publik për llojin e reformës që planifikohet të merret.
-Çështja e ushtarakëve mbetet gjithnjë një çështje e hapur. A mund të na thoni me se si po shkon çështja e lidhjes për pensionet e parakohshme apo për rillogaritjen?
Nga pikpamja administrative, për ISSH, si organ i ngarkuar me ligj për menaxhimin dhe administrimin e skemës së trajtimit të ushtarakëve, me miratimin e pastaj me fillimin e zbatimit të ligjit nr. 10 142, datë 15.5.2009 “Për sigurimin shoqëror suplementar të ushtarakëve të Forcave të Armatosura, të punonjësve të Policisë së Shtetit, të Gardës së Republikës, të Shërbimit Informativ të Shtetit, të Policisë së Burgjeve, të Policisë së Mbrojtjes nga Zjarri dhe të Shpëtimit e të punonjësve të Shërbimit të Kontrollit të Brendshëm në Republikën e Shqipërisë”, çështja e trajtimit të ushtarakëve tashmë është e zgjidhur.
Pra, ne si institucion vetëm zbatojmë ligjin dhe aktet nënligjore në fuqi për këto lloj përfitimesh dhe trajtimesh të veçanta. Në këtë kontekst ne vazhdojmë të lidhim, rillogarisim dhe të paguajmë pensionet e parakohshme për vjetërsi shërbimi për të gjithë ish ushtarakët që ju plotësohet dosja nga organet përkatëse si Ministria e Mbrojtjes, Ministria e Brendshme etj. Shpejtësia apo ngadalësimi i këtij procesi varet nga institucionet e linjës për dërgimin pranë nesh të dokumentacionit të parashikuar në ligj dhe aktet nënligjore. Unë mund të garantoj të gjithë këtë shtresë të qytetarëve që llogaritja e përfitimeve të tyre nga ana jonë do të bëhet në një kohë shumë të shkurtër.
Në këto kushte, si organ i ngarkuar me ligj ISSH dhe organet e tij vartëse në të 12 DRSSH-të ka organizuar punën për llogaritjen e dhënien e përfitimeve për të gjithë ata kategori ushtarakësh që janë subjekt i ligjit. I veçantë është fakti se me këtë ligj janë vënë në kushte përfitimi jo vetëm ushtarakët apo familjaret e tyre, kur ushtarakët ndërpresin karierën, por janë vënë në përfitim të pensionit suplementar të ushtarakut dhe ata ushtarakë të cilët për efekt të moshës janë në pension pleqërie. Në këtë këndvështrim dhe ngarkesa e punonjësve të sistemit ka qenë relativisht e lartë. Kështu nga data e fillimit të zbatimit të ligjit deri më tani janë llogaritur, rillogaritur e janë vënë nën pagesë:
1. 4100 pensione të parakohshme për vjetërsi shërbimi;
2. 4000 pensione suplementare.
Theksojmë se nga ana jonë janë marrë masa të plota duke monitoruar të gjithë procesin e llogaritjes apo të rillogaritjes së përfitimeve. Gjithashtu ju informojmë se ISSH vazhdon të botojë në faqen zyrtare të internetit listën emërore për pensionet e llogaritura sipas DRSSH-ve ku ushtarakët kanë qendrën e tyre të banimit.
Ç’përfaqëson sigurimi vullnetar?
Sigurimi vullnetar është një e drejtë që vepron për të gjithë personat e interesuar, shtetas shqiptarë ose të huaj në Shqipëri, dhe jo vetëm për shtetasit shqiptarë kur jetojnë jashtë shtetit. Në kushtet kur për të përfituar një pension pleqërie duhen 15-35 vjet sigurim, është e rëndësishme që të mos krijohen ndërprerje në karrierën e punës dhe në periudhat e sigurimit. Në çdo moment të jetës së tij çdo individ duhet të jetë i siguruar. Personat të cilët nuk janë në marrëdhënie pune, duhet të jenë klientë të skemës së sigurimit vullnetar për të qënë të siguruar në vazhdimësi. Kjo skemë njeh të drejtën për vazhdimin vullnetar të sigurimit në kushtet e ndërprerjes së sigurimit të detyrueshëm. Është në interes të qytetarëve që nëse ndërpresin sigurimin e detyrueshëm, të vazhdojnë sigurimin në mënyrë vullnetare. Në këtë rast ata sigurohen për të gjitha degët e sigurimit që kanë pasur në sigurimin e detyrueshëm si: në rast sëmundjeje, invaliditeti nga aksidenti në punë e sëmundjet profesionale, barrëlindje, si dhe për të gjitha llojet e pensioneve. Kjo skemë njeh të drejtën për mbulim vullnetar të periudhave të kaluara. Si rrjedhojë personat e interesuar mund të sigurohen vullnetarisht për periudha të kaluara, që nuk janë mbuluar nga sigurimi i detyrueshëm, duke filluar nga 01.10.1993. Përfitimet në këtë fushë janë vetëm për pension pleqërie, invaliditeti dhe familiar.
Cila është procedura që duhet të ndjekin qytetarët shqiptarë për konfirmimin e periudhave kontributive në Shqipëri?
Cdo qytetar duhet të paraqitet pranë DRSSH të rajonit ku ka punuar me librezën e punës ose në rast se i mungon libreza do të plotësojë një formular me rubrikat përkatëse siç janë gjeneralitetet, rubrikat e punës, periudhat dhe institucioni ku ka punuar dhe pas këtij momenti verifikohen të dhënat në arkiv dhe plotësohet formulary, në të cilin çdo person mund të shikojë sa vite ka të siguruara dhe sa do t’i duhen atij për të përfituar pension të pjesshëm apo të plotë.
Si mund të veprojë një qytetar i interesuar për kompletimin e viteve të punës për të përfituar pension të pjesshëm apo të plotë?
Për të përfituar një pension të plotë, duhen plotësuar dy kushte kryesore: mosha (e cila është 65 vjeç për meshkujt dhe 60 për femrat), si dhe vjetërsia në punë (35 vite), ku përfshihet dhe periudha e shërbimit ushtarak për meshkujt dhe koha e studimeve universitare për femrat. Shumë persona të larguar nga Shqipëria kanë një vjetërsi pune në qëndra të ndryshme prodhuese dhe joprodhuese, për periudhën e jetuar në vend. Për përfitimin e një pensioni të pjesshëm kërkohen 15 vite sigurimi në punë. Aktualisht ka shumë shtetas që janë në prag përfitimi, por që ju mungojnë 1 ose disa vite sigurimi. Në këto kushte, edhe periudhat e mbuluara humbasin. Mjafton që personat t’i mbulojnë me sigurim vullnetar këto vite të munguara e të plotësojnë deri në 15 vjet sigurime për të përfituar një pension të pjesshëm.
Sa është masa e kontributit të sigurimit vullnetar ?
Masa e kontributit të sigurimit vullnetar për të përfituar nga kjo skemë duke filluar nga 01.07.2012 është 3 952 lekë në muaj, masë kjo që ndryshon çdo vit, si rrjedhojë e indeksimit vjetor të pensioneve.
Cilat janë kushtet për të qenë në skemën e sigurimit vullnetar ?
Kushtet që duhet të plotësojë çdo shtetas që të sigurohet vullnetarisht janë: të ketë mbushur moshën 18 vjeç deri në arritjen e moshës për pension. Gjithashtu, i interesuari duhet të bëjë sigurimin para lindjes të së drejtës për përfitim nga ligji për sigurimet shoqërore. Këta individë që do të përfshihen në këtë skemë nuk mund të sigurohen në sistemin e të vetpunësuarve në bujqësi, si dhe nuk mund të sigurohen në sistemin e sigurimit të detyrueshëm.
Si realizohet përfshirja në skemën e sigurimit vullnetar dhe a ka ndryshime mes procedurës që duhet të ndjekë një qytetar që jeton në Shqipëri dhe një emigranti?
Procedura është e njëjtë si për qytetarët shqiptarë që jetojnë në Shqipëri dhe për ata që jetojnë jashtë. Por ndryshe nga ata që jetojnë në Shqipëri, emigrantët në rast se nuk kanë mundësi të paraqiten personalisht, mund të autorizojnë të afërmit e tyre për të lidhur marrëveshjen pranë Agjencive Rajonale të Sigurimeve Shoqërore në rrethin ku kanë banuar, sepse atje është arkivuar dhe vjetërsia në punë e tij. Personi i autorizuar, së bashku me një fotokopje të kartës së identitetit dhe librezën e punës, paraqitet në ALSSH, ku do të marrë informacionin e duhur për masën e pagesës dhe periudhës që duhet të kompletojë për të përfituar një pension të plotë ose të pjesshëm. Pas kësaj hartohet urdhër veprimi me të cilin i interesuari paraqitet në bankë dhe bën pagesën dhe mbi këtë bazë personi i autorizuar lidh një marrëveshje me sigurimet shoqërore. Në këtë moment emigranti konsiderohet i siguruar. Këtu më duhet të theksoj faktin se kur kontributet paguhen për vitin korent mund të përfitohen ulje në varësi të pagesës që kryen qytetari. Në fillim të tremujorit zbritet 1.5% nga shuma e kontributeve, për pagesa gjashtëmujore zbritet 3% e kontributeve dhe vjetore zbritet 6% e shumës së derdhur për kontribut.
Duke pasur parasysh faktin se përfshirja në skemën e sigurimit vullnetar ka në qendër të saj shtetasit shqiptarë që jetojnë dhe punojnë jashtë, si bëhet i mundur informimi i tyre për historikun e vjetërsisë në punë që kanë në Shqipëri si dhe mënyrën dhe pagesat që duhet të kryejnë?
Meqënëse rreth 1/3 e popullsisë shqiptare është në emigracion, Instituti i Sigurimeve Shoqërore, ka detyrimin moral dhe institucional për informimin e emigrantëve në lidhje me skemën e sigurimeve shoqërore. Informimi i emigrantëve në lidhje me legjislacionin e sigurimeve shoqërore merr një rëndësi të veçantë, pasi mjaft emigrantë jetojnë larg vendit të tyre dhe kjo e bën të vështirë marrjen e informacionit në lidhje me legjislacionin e sigurimeve shoqërore. Në këtë kuadër, ISSH, ka përdorur të gjitha mundësitë dhe mjetet e informacionit, për të informuar dhe për të mbajtur gjithnjë në dijeni të zhvillimeve më të fundit, përsa i përket ndryshimeve në legjislacionin e sigurimeve shoqërore. Kjo është bërë nëpërmjet organeve të medias së shkruar dhe vizive, nëpërmjet shtypit, fletëpalosjeve, posterave, suplementeve posaçërisht për emigrantët, dhe një pjesë e tyre janë dërguar në shtetet fqinje nëpërmjet shtypit.
Një rëndësi të konsiderueshme ka nënshkrimi i protokolleve të marrëveshjeve me disa patronate në Itali si Patronato INAS CISL, i cili ka zyrë përfaqësimi dhe në Tiranë, si dhe Patronato ACLI (Patronat ACLI, ka zyra përfaqësimi në Tiranë dhe Shkodër). Patronato INAS CISL, operon me 800 degë në të gjithë Italinë dhe në shumë vende të tjera, ndërsa Patronatet ACAI dhe ACLI, operojnë në 400 degë në të gjithë Italinë dhe në vende të tjera të Europës.
Për t’u ardhur në ndihmë emigrantëve që ndodhen në Itali është vendosur një numër telefoni në Institutin e Sigurimeve Shoqërore në Drejtorinë e Kontributeve,0035542233400. Ky numër i shërben çdo emigranti që jeton në Itali për të telefonuar direkt nga zyra e Patronatit Acli në Romë për çdo informacion dhe paqartësi që ata kanë në lidhje me historitë e tyre kontributive, në lidhje me ndryshimin e normës së kontributit apo diçka tjetër që ka të bëjë me ligjin e sigurimeve shoqërore.
Gjatë periudhës që emigrantët kthehen me pushime në Shqipëri, në të gjitha pikat doganore shpërndahen fletepalosje, vendosen postera dhe materiale të tjera publicistike, që kanë si qëllim informimin e emigrantëve për legjislacionin e sigurimeve shoqërore, sidomos për probleme që lidhen me emigrantët.
Si mund të veprojnë emigrantët për të konfirmuar periudhat kontributive që kanë në Shqipëri?
Krahas rolit të madh që luajnë Patronatet INAS CISL dhe ACLI, në konfirmimin e periudhave kontributive, konfirmimi i periudhave kontributive, për emigrantët bëhet edhe kur ata vijnë vetë fizikisht dhe e kërkojnë këtë nga organet e sigurimeve shoqërore, por edhe kur ndodhen jashtë vendit sipas kërkesës individuale, që bëhet ose nga vetë emigranti, ose nëpërmjet patronateve të mësipërm, në Itali. Nëpërmjet patronateve, emigrantët bëjnë kërkesa në ISSH, duke plotësuar formulare 2 gjuhësh. Një nga formularët shërben për sqarime që kërkohen për legjislacionin e sigurimeve shoqërore, duke e lidhur dhe me problemet që kanë. Patronatet në formë elektronike e dërgojnë kërkesën në ISSH, ku për këto raste përgjigja jepet brenda ditës. Formulari tjetër shërben për konfirmimin e periudhave kontributive. Ky formular dy gjuhësh përmban gjeneralitetet e personit kërkues dhe rubrikat e punës dhe periudhat dhe institucionet ku ka punuar emigranti. Ai dërgohet në formë elektronike në adresat e publikuara të Institutit të Sigurimeve Shoqërore. Menjëherë ISSH i dërgon kërkesën në formë elektronike dhe zyrtare DRSSh-së ku emigranti ka punuar dhe ka dokumentacionin e punës. DRSSH-ja brenda muajit bën konfirmimin e periudhës kontributive dhe ja dërgon ISSH-së në formë elektronike dhe zyrtare. ISSH, sapo merr konfirmimin në formë elektronike, e nis menjëherë në adresën e Patronatit përkatës për ta marrë emigranti kërkues. Me mbërritjen në rrugë zyrtare në ISSH, dokumentacioni që konfirmon vjetërsinë në punë, i dërgohet zyrtarisht Patronatit për ta përcjellë në adresën e emigrantit. Ky dokument zëvendëson librezën e punës dhe është i vlefshëm për të gjitha përfitimet që ofrohen nga legjislacioni i sigurimeve shoqërore.
Cilat janë kategoritë që përfitojnë nga sigurimi vullnetar?
Një kategori relativisht e madhe personash janë në kushtet e emigracionit illegal, si dhe të regjistrimit me identitet të rremë, duke u përjashtuar nga skemat e mbrojtjes shoqërore të vendeve respective, si dhe nga përfitimi në rast të nënshkrimit të marrëveshjeve bilaterale me këto vende. Kjo kategori është e interesuar të përfshihet në skemë;
Kategoria e punonjësve sezonalë ose dhe part-time, në emigracion, është jashtë skemës së sigurimeve shoqërore;
Kategoria e grave shtëpiake, në emigracion, është jashtë skemës së sigurimeve shoqërore, si dhe e grave qe punojnë për pastrimin dhe mirëmbajtjen e shtëpive;
Në rast fatkeqësie, kur personi pëson aksident apo sëmuret, në kushtet e të qënit i siguruar dhe që plotëson kriteret, ai mund të marrë pension invaliditeti gjatë gjithë jetës së tij;
Në rast fatkeqësie ekstreme, vdekja e personit të siguruar, shoqëron dhënien e pensionit familjar për bashkëshorten dhe fëmijët.
E njëjta procedurë vlen edhe për qytetarët shqiptarë që punojnë në Shqipëri në të tilla kushte.
Intervistë e nëndrejtorit të Përgjithshëm i ISSH-së, Ali Emini, mbi procesin e krijimit të një database dhe përfitimin që do të kenë qytetarët, duke gjetur të gjitha periudhat e sigurimit për të përfituar pension pleqërie
Publikuar në Gazetën “Shekulli”, datë 02.04.2013
Çdo person që ka një numër identifikimi në ISSH dhe aksesin e futjes në faqen zyrtare të hedhjes së të dhënave të këtij institucioni, do të mund të gjejë të detajuar dokumentacionin e tij për vitet e punës. Instituti i Sigurimeve Shoqërore po përgatit arkivimin dhe hedhjen në një database të veçantë, të të dhënave për të gjithë ata që kanë histori pensioni që nga viti 1945 e deri më sot. Duke pasur parasysh ndërrimin e sistemeve në Shqipëri dhe shpeshherë shkatërrimin e dokumenteve në disa rrethe apo ish-ndërmarrje shtetërore, tanimë kushdo do të ketë mundësinë të njihet me të dhënat që janë dokumentuar. Por kushdo mund të ankimojë pranë ISSH atë pjesë të viteve që pretendojnë se u kanë humbur, duke bërë verifikimet e mundshme. Nëndrejtori i ISSH, Ali Emini, spjegon përfitimet e pensionistëve nga krijimi i një database.
Kur ka nisur procesi për hedhjen e të dhënave online për pensionin e pleqërisë?
Modernizimi i sistemit të sigurimeve shoqërore, në të gjithë elementet, ka qënë një ndër objektivat e programit të qeverisë. Me kontributin edhe të Bankës Botërore dhe në bazë te studimeve të ecurisë të sistemit të sigurimeve shoqërore, që janë bërë nga Këshilli i Ministrave gjatë në viteve 2006 -2007, është përcaktuar nevoja e përgatitjes së një reforme të përgjithshme në sistemin e sigurimeve shoqërore. Vëmendja u fokusua në dy drejtime:
E para, të ketë një reformë që të plotësojë sistemin e përgjithshëm të Sigurimeve Shoqërore në Shqipëri me të gjithë skemat (pra një sistem shumëkolonësh) të përcaktohen saktë dhe në mënyrë të harmonizuar disa nga parametrat e sistemit të pensioneve publike si; masa e përfitimit, norma e kontributit, shkalla e zëvendësimit, etj dhe
Së dyti të arrihet të realizohet modernizimi i sistemit pra një reformizëm dhe përsosje të administrimit të tij. Kjo reformë përfshin një organizim me efikas dhe te fokusuar të ISSH, krijimin e një rrjeti te informatizuar qendrash sherbimi që të mbulojë gjithë vendin, informatizimin e te dhenave dhe krijimin e regjistrave qendrore te informatizuar, informatizimin e të gjithë procesit të punës pra, një modernizim tërësor të sistemit të sigurimeve shoqërore. Reforma thelbësore e sistemit të sigurimeve shoqërore dhe synimi per krijimin e nje sistemi shumeshtyllesh nuk arriti që të plotesohej sepse kjo reformë kërkon një pjesëmarrje të gjerë të të gjithë aktorëve; të shoqërisë civile, të aktorëve të politikës etj. Sistemi i sigurimeve shoqërore shpenzon buxhete mjaft te fuqishme dhe ndërhyrjet në të, kanë efekte financiare që janë shuma afatgjata, pra që ë kalojnë mandatet qeverisëse. Edhe analizat dhe parashikimet për zhvillimin e sistemeve zakonisht perfshijne nje hark kohor prej rreth 60 vjet kohë dhe per kete arsye nga Qeveria u percaktua se hartimi i një reforme që prek organizimin dhe parametrat e sistemit kërkonte një pjesëmarrje dhe konsensus të gjërë.
Por, ndërsa nuk u arrit në plotësimin e objektivit të parë, në harkun kohor 2007- 2012 u ndërmorën një sërë masash që kanë qënë te fokusuara dhe i kanë shërbyer një reforme të përgjithshme si: reduktimi i normës së kontributit nga 38.5 në 24.5%, me qëllim uljen e kostos së punës, formalizimin e tregut të punës, uljen e evazionit dhe rritjen e numrit të personave që trajtohen nga skemat e sigurimeve shoqërore, rritja me ritme të shpejta e masës së përfitimeve në fshat, në funksion të barazimit të pensionit fshat-qytet, vendosja e një kompensimi shtetëror për pensionistët me pension minimal, për rritjen e standartit minimal të të ardhurave dhe kompensimin e efekteve të rritjes së çmimeve dhe përmirësimin e raportit pagë- pension, mbeshtetjen financiare te ISSH per kryerjen e nje reforme administrative, permiresimit te performances se sherbimeve, rritjen e forces se kontrollit ne lufte kunder informalitetit ne fushen e perfitimeve dhe sidomos te informatisimit te proceseve te punes dhe te dhenave te sistemit te Sigurimeve Shoqerore.
Si keni proceduar për realizimin e hedhjes së të dhënave?
Ky proces përfshin katër komponentë . Komponenti i parë është informatizimi I procedurave te caktimit dhe krijimi i database për pensionet. Komponenti i dytë është krijimi i database për kontributet si per për atë pjesë të kontributeve që administrohen në lidhje online me tatimet ashtu edhe per kontributet e fermereve dhe Sigurimet vullnetare. Komponenti i tretë është krijimi i database për vjetërsi në punë pra, se pari grumbullimi i gjithë dokumentacionit arkivor që nga viti 1945 e më pas ne nje arkive modern te perqenduar dhe krijimi i një sistemi të informatizuar të te dhenave te dokumentacionit te arkivuar. Së fundmi, gjithë këto sisteme do të mbështeten nga një sistem i informatizuar I administrimit financiar te te ardhurave, shpenzimeve, pagesave kontrollit te pagesave etj. Tashme eshte ndërtuar një arkiv të përgjithshme për të gjithë dokumentacionin në Lundër Tirane. Ky dokumentacion, aktualisht është ne Drejtorite Rajonale dhe ne arkivat vendore. Tani jemi në fazën ku arkivi po plotësohet me të gjithë pajisjet dhe do të grumbullohet dokumentacioni që do të vijë nga gjithë rrethet e vendit.
Cilat rrethe të vendit kanë përfunduar procesin e dorëzimit të të dhënave pranë ISSH?
Proceset e perqendrimit te dokumentacionit ne qender fillimisht kanë filluar perqendrimin e te gjithe dokumentacionit te ish kooperativave bujqesore I cili tashme eshte grumbulluar, I certifikuar dhe i dixhitalizuar. Po vazhdohet me grumbullimin dhe dixhitalizimin e regjistrave te vjetersise ne pune ne ish ndermarjet shteterore. Gradualisht dhe ne vijim puna do te vazhdoje paralelishte duke grumbulluar dokumentacionin ne arkivin e pergjithshem, kalimin ne process certifikimi, skanimi dhe dixhitalizimi.
Krahas këtij procesi vemendja eshte perqenruar ne informatizimin e te dhenave te dosjeve te pensioneve dhe krijimin e zbatimin e programit për pagesat onlinë. Jemi në përfundim të ketij procesit, ku janë hedhur të dhënat për pjesën më të madhe të rajoneve të vendit, si në Vlorë, Shkodër, Lezhë, Berat, Fier, Kukës, Korçë, Elbasan dhe në Tiranë. Jane hedhur ne sistemin e pagesave online te gjitha perfitimet qe paguhen ne qytete. Ndërkohë, që po punohet me ritme të shpejta që të përfundojë dhe krijimi bazës së të dhënave dhe informatizimi i sistemit për të gjitha pagesat e pensionit në fshat.
Tashmë kemi folur për dokumentimin e të dhënave për qytetin, po për fshatin si do të procedohet?
Faza e dytë është hedhja dhe dixhitalizimi i të gjitha të dhënave për kontributet e paguara nga viti 1994 dhe deri më sot. Siç e cilesova edhe me lart, kjo punë është përfunduar për fermerët: si per per kontributet e paguara nga viti 1994 deri në 2012 edhe për të gjithë regjistrat e ish kooperativave bujqësore. Tashme jemi ne fszen kur po meren ne dorezim, certifikohen dhe po bëhet hedhja e të gjithë regjistrave të ish-ndërmarrjeve shtetërore. Lidhur me kontributet është krijuar edhe programimi për informacionin e pagesave, nga punëdhënësi te tatimet dhe më pas te sigurimet. Kjo është ajo pjesë e sistemit dhe informatizimit të vjetërsisë.
Çfarë përfitimesh kanë qytetarët nga grumbullimi i këtyre të dhënave për çdo person?
Ne kemi sot një pjesë të mirë të pagesave qe kryhen dhe kontrollit online, sepse ka një lidhje të plotë midis ISSH dhe Postës Shqiptare. Përveç kësaj të mire, ajo që duhet të vlerësohet është rritja e transparencës dhe rritje e shpejtësisë së shërbimit për qytetarët. Qytetarët kanë mundësi të kenë të te evodentuar dokumentat e dosjes se pensionit, rritjet e pensionit, llogaritjen e fillestare të pensionit, etj. Kur merr pensionin në postë apo në bankë pensionisti merr me vete edhe një mandat-pagesë që ka të gjithë elementët e perfitimit, që përfshihen në pagesë dhe është shumë i qartë për çdo pagesë që ka marrë dhe afatet apo mënyrën se si i është llogaritur pensioni.
A mund t’i shohë kushdo të hedhurat online për veten e tij?
Padiskutim që eshte parashikuar, programuar dhe sistemi do të ketë edhe pjesën e komunikimit me publikun. Të gjitha programet do të jenë në një sistem webaplication, që çdo njeri të shohë se çfarë vjetërsie pune ka, kontributet e derdhura, datën kur del në pension dhe se si i është bërë përllogaritja e pensionit. Funksionimi I ketyre nderfaqeve, hedhja e të dhënave te vjetërsisë e punës dhe çfaqja e tyre, lidhet me faktin se sa të shpejtë do të jemi dhe sa fonde e mundesi financiare do të kemi për dixhitalizimin dhe informatizimin e të dhënave arkivore. Ne kemi mbledhur të dhënat deri më tani dhe parallel e ne vzhdim po bëhet dixhitalizimi I tyre.
ISSH verifikon 67 raste abuzimesh me pensionet
Aplikimi i sistemit informatik hedhja e te dhenave në bazat informatike te krijuara, certifikimi I dokumentacionit arkivor etj kane krijuar nje baze te rendesishme te te dhenash per zbulimin e informalitetit ne fushem e pensioneve, evidentimin e fallcifikimeve dhe natyrisht per marrjen e masave per kthimin e demeve. Nepermjet krijimit te bazes se te dhenave te pensioneve te nderfaqesuar me regjistrin e gjendjeve civile Instituti i Sigurimeve Shoqërore ka zbuluar 67 raste abuzimesh me pages ate dubluara ne rajone te ndryshme. Për të tilla raste, nëndrejtori i ISSH, Ali Emini, shprehet se janë marrë masat për hetimit e çdo rasti që pretendohet se është përfitim abuziv.
“Në 460 mijë pensione të hedhura janë konstatuar 67 raste te dublimeve te pagesave, për të cilat është bërë bllokimi i pensionit. Në shkallë vendi kemi 554 mijë pensionistë dhe 460 pensione janë hedhur në bazën e të dhënave. Ne kemi akoma për të hedhur edhe rreth 10 mijë pensione pleqërie dhe ne vijim i do të vazhdojmë të hedhim pensionet e invaliditetit dhe ato familjare. Tani në muajin mars po presim të hedhim rreth 35 mijë pensione në procesin e pagesave online dhe në fund të qershorit te ketij viti ky proces të përfundojë totalisht. Më pas do përqendrojmë forcat për dixhitalizimin e informacionit arkivor dhe dixhitalizimin e informacionit të listë-pagesave nga viti 1994 e deri më sot”, shprehet Ali Emini.
